Stress is een normale reactie van ons lichaam op noodsituaties. Het is een reflex waarbij snel energie vrijkomt om te vechten of te vluchten. Langdurige of hevige kortdurende stress kan het risico op hart- en vaatziekten verhogen.

Er is een verschil tussen kortdurende, acute stress en langer aanhoudende stress.

Kortdurende stress

Bij natuurrampen, deadlines of heftige emoties bij belangrijke sportwedstrijden loopt de spanning snel op. In dit soort acute stresssituaties is het risico op hartklachten, zoals angina pectoris, een hartinfarct of hartritmestoornissen verhoogd. Vooral bij mensen met een onderliggende aandoening zoals slagaderverkalking of een erfelijke ritmestoornis.

Angina pectoris of hartinfarct

Bij een heftige stressvolle gebeurtenis heeft de hartspier extra zuurstof nodig. Ook vormen zich sneller bloedstolsels. Door beide processen is de kans op angina pectoris (pijn op de borst) en een hartinfarct verhoogd.

Hartritmestoornissen

Acute stress kan (levensgevaarlijke) hartritmestoornissen uitlokken bij mensen met een erfelijke aanleg hiervoor. Bij grote natuurrampen of aanslagen zijn er pieken te zien van mensen die overlijden aan een hartstilstand.

Stresscardiomyopathie (Takotsubo-syndroom)

Een extreem effect van stress op het hart is stresscardiomyopathie of het Takotsubo-syndroom. Aanleiding is meestal een heftige emotionele gebeurtenis. Er kan acuut hartfalen of ernstige hartritmestoornissen ontstaan. Binnen enkele weken herstelt het hart zich meestal weer. Deze aandoening is zeldzaam en komt voornamelijk voor bij vrouwen.

Langdurige stress

Langdurige stress verhoogt de kans op hart- en vaatziekten. De oorzaak is vaak een heftige gebeurtenis in het leven:

• problemen op het werk of verlies van een baan
• scheiding
• overlijden van een dierbare
• een chronische ziekte

Samenhang met hart- en vaatziekten

De reactie op een heftige gebeurtenis verschilt per persoon. Sommige mensen zetten zich er gemakkelijk overheen. Anderen gaan piekeren, worden angstig of depressief. Met name bij deze laatste groep is de kans op hart-of vaatziekten verhoogd. Zij bouwen spanningen op in het lichaam.

Reacties van lichaam op aanhoudende stress zijn onder andere:

• hoge bloeddruk
• snellere hartslag
• verhoogd cholesterol
• ontstekingen

Hoge bloeddruk, hoog cholesterol en ontstekingen beschadigen de vaatwand en bevorderen het proces van slagaderverkalking.

In stressperiodes is de leefstijl vaak minder gezond. Mensen:

• starten (weer) met roken
• eten minder gezond
• drinken meer alcohol
• bewegen minder

Door deze ongezonde(re) leefstijl is het risico op hart- of vaatziekten verhoogd.

Paniekaanvallen

Paniekaanvallen vallen onder de angststoornissen. Een paniekaanval roept een stressreactie op in het lichaam, waarvan de symptomen erg lijken op hartklachten:

• pijn op de borst
• hartkloppingen
• transpireren
• beven en tintelingen
• kortademigheid
• duizeligheid of flauwvallen

Bij elke aanval is er opnieuw de angst voor hartklachten. Dit zorgt weer voor een versterking van de stressreactie.

Stress bij hart- en vaatpatiënten

Angst en onzekerheid komt veel voor bij hart- en vaatpatiënten. Dit is normaal. Het kost tijd om alle veranderingen een plek te geven. Vlak na ontslag uit het ziekenhuis kunnen patiënten deelnemen aan hartrevalidatie. Dit helpt bij het lichamelijke en psychische herstel.

Sommige mensen blijven lange tijd angstig en onzeker. Langdurige angst is ongunstig voor het herstel. Voor deze groep mensen organiseert De Hart&Vaatgroep trainingen stressmanagement. De trainingen zijn gebaseerd op de mindfulnessmethode. Deelnemers leren hun blik op de toekomst te richten en niet te blijven piekeren.

Rapport Stress en hart- en vaatziekten

Het rapport Stress en hart- en vaatziekten (2014) geeft een wetenschappelijke onderbouwing voor de relatie tussen stress en hart- en vaatziekten.

10 tips om te ontspannen

1. Let op signalen van stress (stijve nek, snel geïrriteerd) en ontspan tijdig.
2. Stel haalbare verbeterpunten op om stress te voorkomen.
3. Zorg voor vaste rustmomenten op een dag.
4. Zoek afleiding in een hobby of sport.
5. Doe een ding tegelijk, dat werkt vaak ook nog sneller.
6. Plan en denk vooruit.
7. Vraag anderen om hulp of coaching om uw doelen te halen.
8. Pieker niet te veel.
9. Praat met anderen over problemen en blijf er niet mee rondlopen.
10. Geniet van elke dag en maak plezier.