In Nederland wordt er sinds begin januari gevaccineerd. De vaccins die op dit moment worden ingezet zijn die van Pfizer, Moderna en AstraZeneca. En binnenkort ook het vaccin van Janssen. 

De vaccins van Pfizer, AstraZeneca, Moderna en Janssen zijn goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA). Elk goedgekeurd vaccin is op tienduizenden mensen getest, waaronder ook ouderen en hart- en vaatpatiënten. Ook voor hen zijn de vaccins veilig. Sterker nog: juist voor hen is de extra bescherming van een vaccin erg belangrijk, omdat zij meer kans hebben om ernstig ziek te worden van het coronavirus.

Er is de afgelopen weken wat onrust rondom het vaccin van AstraZeneca. Het gaat om een zeer zeldzame bijwerking. Er ontstaat een heftige reactie van het immuunsysteem die leidt tot ernstige trombose met een laag aantal bloedplaatjes. De bijwerking is vooral gezien bij vrouwen onder de 60 jaar, binnen 2 weken na vaccinatie. De stollingsstoornis kan gelukkig wel worden opgespoord met een antistoffentest en worden behandeld. De kans dat je deze zeldzame bijwerking krijgt is heel erg klein.

Conclusie EMA

Het EMA concludeerde op 7 april dat er waarschijnlijk een verband is tussen het vaccin van AstraZeneca en de zeer zeldzame bijwerking. Het risico hierop is heel erg klein. Ook met dit verband blijft het standpunt van het EMA dat de voordelen van het vaccin opwegen tegen de nadelen. Eventuele risicofactoren worden nog verder onderzocht.

Besluit 8 april 2021

De instanties houden alle ontwikkelingen goed in de gaten.  Het ministerie van VWS heeft op 8 april besloten om mensen onder de 60 jaar niet meer te vaccineren met AstraZeneca. Het vaccin wordt voorlopig alleen gegeven aan mensen van 60 tot en met 64 jaar.

Actueel nieuws

Op de websites van de Rijksoverheid en RIVM vind je actueel nieuws en wat je moet doen als je al een afspraak had voor het AstraZeneca-vaccin

Meer lezen op: Rijksoverheid.nl of rivm.nl

​Mensen met ernstig overgewicht krijgen voorrang met vaccineren. Dat heeft het ministerie van VWS op 11 februari 2021 bekend gemaakt. 

Wie krijgt voorang op vaccinatie?

• Alleen mensen van 18 tot en met 64 jaar met een BMI hoger dan 40 krijgen voorrang. Zij worden eerder gevaccineerd omdat de kans op een ernstig beloop bij hen groter is.
• Mensen met een BMI onder de 40 krijgen dus geen voorrang

Vanaf half februari kunnen de mensen met een BMI boven de 40 een uitnodiging voor de prik krijgen via hun huisarts. Er wordt gestart in het zuiden van het land.

> Meer lezen over corona en overgewicht

In het eerste kwartaal van 2021 is gestart met het uitnodigen en vaccineren van de meest kwetsbare mensen, zoals: ouderen boven de 60 jaar (van oud naar jong), zorgmedewerkers, mensen met een donorhart en mensen met morbide obesitas (BMI>40). 

Naar verwachting zal vanaf mei gestart worden met het uitnodigen van hartpatiënten van 18 tot en met 59 jaar die voor een griepprik in aanmerking komen. Zij worden tegelijkertijd met de 50-59-jarigen zonder medische indicatie gevaccineerd, omdat zij volgens de Gezondheidsraad een vergelijkbaar verhoogd risico hebben. 

Voor de meeste mensen is nog niet precies te zeggen wanneer zij aan de beurt zijn voor hun prik tegen corona. De planning kan nog veranderen, als bijvoorbeeld een vaccin niet op tijd geleverd wordt.  

> Actueel nieuws over de volgorde op rijksoverheid.nl

Voor de vaccinatie

• Je ontvangt een uitnodiging per brief.
• Je beslist zelf of je een afspraak maakt: het coronavaccin is vrijwillig en niet verplicht.
• Maak een nieuwe afspraak als je ernstig ziek bent, hoge koorts hebt of als je klachten hebt die kunnen wijzen op het coronavirus.

Het vaccineren

Er zijn nu 4 vaccins*: Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen. Het vaccin wordt toegediend via een prik in de bovenarm.

Voor het vaccin van Pfizer geldt:

• je krijgt 2 prikken
• de tweede prik is na 6 weken
• 7 dagen na de tweede prik ben je maximaal beschermd tegen het coronavirus**

Voor het vaccin van Moderna geldt:

• je krijgt 2 prikken
• de tweede prik is na 4 weken
• 14 dagen na de tweede prik ben je maximaal beschermd tegen het coronavirus

Voor het vaccin van AstraZeneca geldt:

• je krijgt 2 prikken
• de tweede prik is na 12 weken
• 15 dagen na de tweede prik ben je maximaal beschermd tegen het coronavirus

Voor het vaccin van Janssen geldt:

• Je krijgt 1 prik
• Na 14 dagen ben je beschermd tegen het coronavirus

*In de loop van het jaar komen er nog een aantal andere vaccins op de markt van andere fabrikanten..
**Uit recent laboratorium onderzoek van Pfizer blijkt dat het vaccin ook bescherming biedt tegen de Britse variant. Het lijkt daarmee waarschijnlijk dat ook de andere mRNA vaccins bescherming bieden tegen deze variant.

Een vaccin bootst een besmetting na zonder dat je de ziekte krijgt. Zo leert het afweersysteem wat het moet doen als je na de vaccinatie het virus krijgt. Zo wordt voorkomen dat je ziek wordt door het coronavirus.

Er zijn 2 soorten vaccins: mRNA-vaccins en vectorvaccins. Ze werken allebei net iets anders. 

mRNA-vaccins

De vaccins van Pfizer en Moderna zijn mRNA-vaccins. Ze geven je lichaam uitleg over het maken van spike-eiwitten. Spike-eiwitten zijn de stekels die op de buitenkant van het coronavirus zitten. Je lichaam herkent die spike-eiwitten als indringers die je ziek kunnen maken. Je lichaam gaat daarom antistoffen aanmaken, die je beschermen tegen de indringers.

Wanneer je na de vaccinatie besmet raakt met het coronavirus, weet je lichaam wat het moet doen. Het maakt gelijk antistoffen aan. Zo is de kans kleiner dat je ziek wordt wanneer je het coronavirus krijgt. Een RNA-vaccin brengt geen veranderingen aan in je genen.

Vectorvaccins

Er zijn ook vectorvaccins, zoals het vaccin van Janssen of AstraZeneca. Bij een vectorvaccin wordt een onschuldig virus gebruikt. Zoals een verkoudheidsvirus. Dit virus wordt in een laboratorium zo verbouwd dat het op het coronavirus lijkt. Zo werkt het als vaccin tegen corona.

Als je het aangepaste virus krijgt reageert je lichaam weer door het maken van antistoffen. De antistoffen beschermen je tegen het coronavirus. Zo is de kans kleiner dat je ziek wordt wanneer je het coronavirus krijgt. 

Net zoals bij andere vaccins kun je ook bijwerkingen krijgen na coronavaccinatie. Dat komt omdat het vaccin je afweersysteem aan het werk zet. Meestal zijn de bijwerkingen na 1 tot 3 dagen weer over. De meest voorkomende bijwerkingen zijn:

• pijn op de prikplaats
• niet lekker voelen 
• ​hoofdpijn
• vermoeidheid
• spierpijn
• koorts
• misselijkheid en overgeven
• diarree
• pijnlijke en dikke lymfeklieren onder de oksel

Bij hart- en vaatpatiënten worden geen andere bijwerkingen verwacht. Bijwerkingen van vaccins zijn in de testfase naar voren gekomen. Ook na goedkeuring wordt goed in de gaten gehouden welke bijwerkingen optreden. 

Allergische reactie

Er zijn allergische reacties mogelijk op het vaccin. Daarom is er altijd medisch toezicht bij de vaccinatie. Als je eerder een ernstige allergische reactie hebt gehad op een stofje in het vaccin, word je niet gevaccineerd. 

Minder goede afweer

Heb je een sterk vermindere afweer? Overleg met je arts of je het vaccin mag krijgen. Dit kan bijvoorbeeld voorkomen bij ziekte of omdat je medicijnen gebruikt die de afweer onderdrukken.

Zwanger

Ben je zwanger? Het is nog niet voldoende bekend of dit vaccin dan veilig is voor de ongeboren baby. Advies RIVM: stel de vaccinatie uit tot na de zwangerschap.

Wanneer contact opnemen met je arts?

Neem direct contact op met een arts als je gevaccineerd bent met het AstraZeneca vaccin en je krijgt last van: 

• kortademigheid
• ​pijn op de borst
• zwelling in de benen
• aanhoudende buikpijn
• zware, voortdurende hoofdpijn of wazig zien
• kleine onderhuidse bloedingen elders dan rond de injectieplaats

Mensen met een donorhart

Extra aandacht is nodig voor mensen met een donorhart. De Nederlandse Transplantatie Stichting adviseert mensen met een donorhart om zich te laten vaccineren. Zij zijn een kwetsbare groep voor het coronavirus. Er zijn geen aanwijzingen dat vaccinatie bij hen tot extra problemen leidt. Wel is het goed om met de arts te overleggen en ook de timing te bespreken.

Mensen met Brugada-syndroom

Patiënten met het Brugada syndroom (en patiënten met een SCN5A mutatie) hebben voorrang op het vaccin vanwege hun risico bij koorts. Koorts kan bij deze aandoening soms leiden tot ernstige hartritmestoornissen. Het vaccin zelf kan óók koorts geven als bijwerking. Maar bij een corona-besmetting is de kans op hoge koorts veel groter. Daarom is het advies om je toch te laten vaccineren. Het is wel belangrijk dat je extra maatregelen neemt vanwege die kans op koorts. Vraag hierover advies bij je arts.

Mensen met het Lange-QT-syndroom (LQTS)

Mensen met LQTS kunnen zich gewoon laten vaccineren. Zij hebben geen voorrang, omdat er geen problemen worden verwacht na vaccinatie. Voor de zekerheid krijg je bij LQTS wel het advies om bij een gevoel van koorts na de vaccinatie de temperatuur goed in de gaten te houden. Het is goed om met je arts af te spreken wat je dan moet doen.

Ja, ook als je bloedverdunners gebruikt kun je in de meeste gevallen het vaccin krijgen. Bij het maken van de afspraak is het belangrijk om aan te geven dat je bloedverdunners gebruikt en welke soort.

Je hebt bij gebruik van bloedverdunners iets meer kans op een bloeding op de prikplek. Daarom moet de prikplek na afloop 2 minuten stevig worden dichtgedrukt. Dit geldt bijvoorbeeld voor mensen die acetylsalicylzuur of clopidogrel (Plavix)) slikken. 

Er zijn extra adviezen bij gebruik van:

• Vitamine-K antagonisten (acenocoumarol en fenprocoumon/Marcoumar): INR-waarde moet stabiel zijn. Overleg met je arts of trombosedienst als de INR wisselend is. 
• DOAC (zoals rivaroxaban of edoxaban): De vaccinatie kan het beste plaats vinden vlak voordat je de volgende dosis moet nemen. Lukt dit niet? Wacht dan minimaal 6 uur na de laatste dosis met de vaccinatie. Als je naast een DOAC nog een ander antistollingsmiddel gebruikt, overleg dan met je arts. 

Stollingstoornissen

• Aangeboren stollingsstoornis; hemofilie, Z van Von Willebrand
• Trombopathie of trombopenie (aantal < 50 x 109/l)

Bij Factor-V-Leiden kun je gewoon gevaccineerd worden. 

Lees de uitgebreide informatie op de website van het RIVM 

Het advies is om je ook te laten vaccineren als je al corona hebt gehad. Als je in de afgelopen 6 maanden corona hebt gehad, hoef je alleen de eerste prik te krijgen. Je hebt dan namelijk nog antistoffen in je bloed zitten.

Nee, je kunt zelf niet kiezen welk vaccin je krijgt. Je kunt de uitnodiging voor de vaccinatie natuurlijk wel afwijzen, wanneer je het vaccin dat je krijgt aangeboden niet wilt. De vraag is alleen of (en wanneer) je dan nog in aanmerking komt voor een ander coronavaccin. 

Alle vaccins die worden ingezet geven een behoorlijk goede bescherming tegen corona. De vaccins zijn getest op grote groepen mensen.

Bij de verdeling van de vaccins is goed gekeken welk vaccin het meest geschikt is voor welke groepen mensen. Daarnaast speelt ook mee:

• Hoeveel vaccins zitten er bij elkaar in een verpakking? 
• Bij welke temperatuur moet het vaccin bewaard worden?

Het ene vaccin moet veel kouder bewaard worden dan het andere vaccin. Na ontdooien is het nog maar kort te gebruiken. Zo'n vaccin is minder geschikt voor kleinere locaties zoals verpleeghuizen en huisartspraktijken.