Waarom vrouwen een beroerte krijgen en hoe dit is te voorkomen

Iedere dag krijgen ongeveer 110 mensen in Nederland een beroerte, waarvan de helft vrouw is. De impact hiervan op hun dagelijks leven is enorm. "In het verpleeghuis waar ik tijdens mijn studie geneeskunde werkte zag ik voor het eerst hoeveel impact een beroerte kan hebben,” vertelt Van Os. “Regelmatig verzorgde ik relatief jonge mensen met een halfzijdige verlamming. Anderen hebben blijvende problemen met bijvoorbeeld praten of hun geheugen. Toen wist ik dat ik er alles aan wil doen om beroertes te voorkomen."

Hiervoor moeten artsen goed kunnen inschatten wie er een hoog risico op een beroerte heeft. Zeker bij vrouwen was dat tot nu toe moeilijk. “We denken dat veel vrouwen met een hoog risico dit zelf nog niet weten, en hun huisarts ook niet. Artsen kijken vooral naar standaard risicofactoren zoals roken en nauwelijks naar factoren die juist bij vrouwen het risico sterk kunnen verhogen, zoals hoge bloeddruk tijdens de zwangerschap of migraine waarbij de patiënt een gekleurde vlek ziet. Om die reden heb ik hier de afgelopen jaren onderzoek naar gedaan."

Van Os en zijn collega’s konden direct actie ondernemen op concrete resultaten. Zo bleek de combinatie van migraine, roken en gebruik van de anticonceptiepil het risico op beroerte sterk te verhogen. Op basis hiervan hebben de onderzoekers het advies aan huisartsen gegeven om extra op te passen met de anticonceptiepil bij vrouwen met migraine die roken. Daarnaast kan de huisarts deze mensen medische begeleiding aanbieden om te stoppen met roken.

Maar Van Os gaat verder dan enkel advies. Samen met datawetenschappers en artsen heeft hij nieuwe computermodellen ontwikkeld die speciaal bij vrouwen het risico op een beroerte voorspellen. Hiervoor gebruikt het model gegevens uit het elektronische patiëntendossier van zowel de huisarts als het ziekenhuis. De onderzoekers gebruikten kunstmatige intelligentie om patronen te vinden in gegevens van bijna twee miljoen patiënten. Huisartsen kunnen hiermee veel preciezer en persoonlijker het risico op een beroerte inschatten, met één druk op de knop.

De onderzoekers moeten nog een aantal belangrijke stappen zetten om deze nieuwe modellen te kunnen gebruiken in de praktijk. Het is het wachten waard, zegt van Os: “Ik verwacht dat door het slim gebruiken van gegevens uit het elektronisch patiëntendossier uiteindelijk duizenden mensen eerder op de hoogte kunnen zijn van hun verhoogde risico. En daardoor op tijd de juiste behandeling krijgen om een beroerte te voorkomen."

Via crowdfunding haalde Van Os in 2018 ruim 30 duizend euro op voor zijn onderzoek, de Hartstichting verdubbelde dit bedrag. Ook kreeg Van Os later dat jaar een Dekkerbeurs van de Hartstichting toegekend van bijna 150 duizend euro. Vandaag verdedigt Van Os zijn proefschrift, waarin al zijn onderzoek gebundeld is, voor een commissie van wetenschappers. Hierna mag hij zich doctor noemen.